ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

  1. Τονίζεται ότι τα αρμόδια όργανα των ΜΙΥΑ[1] οφείλουν να διαβάσουν πολύ προσεκτικά το κείμενο που ακολουθεί και να απευθυνθούν στους νομικούς συμβούλους τους για τυχόν απορίες. Η Αρχή είναι πρόθυμη να παρέχει διευκρινίσεις, αλλά δεν θα εξετάσει ερωτήματα των οποίων οι απαντήσεις προκύπτουν από το νόμο ή από την παρούσα Οδηγία.
  2. Οι κατευθύνσεις και οδηγίες προς τις ΜΙΥΑ που ακολουθούν προκύπτουν από το νόμο, ο οποίος αυτονόητα πρέπει να τηρηθεί μέχρι τυχόν τροποποίησή του. Η Αρχή, ασκώντας τη νόμιμη αρμοδιότητά της, θα εισηγηθεί τροποποιήσεις για πολλές από τις ισχύουσες ρυθμίσεις, που δημιουργούν ποικίλα νομικά και πρακτικά ζητήματα, αφού λάβει και σχετικές προτάσεις από τις ΜΙΥΑ στο πλαίσιο διαβούλευσης, που θα ανακοινωθεί το αμέσως επόμενο διάστημα.
  3. Επειδή ο νόμος προβλέπει περιπτώσεις όπου είναι κρίσιμη η επικοινωνία των ΜΙΥΑ με τα πρόσωπα που υποβάλλονται σε ΙΥΑ, τα τελευταία πρέπει, με ευθύνη της ΜΥΙΑ, να δηλώνουν τα στοιχεία ηλεκτρονικής και ταχυδρομικής επικοινωνίας τους κατά την υπογραφή της γενικής συναίνεσης για την υποβολή σε μεθόδους ΙΥΑ και να υπόσχονται επίσης ότι θα γνωστοποιούν αμελλητί στη Μονάδα κάθε μεταβολή αυτών των στοιχείων.

Ι. ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΝΟΜΟΥ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΤΥΧΗ ΤΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ.

Άρθρο 1459 ΑΚ (όπως τέθηκε με το ν. 3089/2002)

 

Τα πρόσωπα που προσφεύγουν σε τεχνητή γονιμοποίηση αποφασίζουν με κοινή έγγραφη δήλωσή τους προς τον ιατρό ή τον υπεύθυνο του ιατρικού κέντρου, που γίνεται πριν από την έναρξη της σχετικής διαδικασίας, ότι οι κρυοσυντηρημένοι γαμέτες και τα κρυοσυντηρημένα γονιμοποιημένα ωάρια που δε θα τους χρειασθούν για να τεκνοποιήσουν:

α) θα διατεθούν χωρίς αντάλλαγμα, κατά προτεραιότητα σε άλλα πρόσωπα, που θα επιλέξει ο ιατρός ή το ιατρικό κέντρο,

β) θα χρησιμοποιηθούν χωρίς αντάλλαγμα για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς,

γ) θα καταστραφούν.

Αν δεν υπάρχει κοινή δήλωση των ενδιαφερόμενων προσώπων, οι γαμέτες και τα γονιμοποιημένα ωάρια διατηρούνται για χρονικό διάστημα πέντε ετών από τη λήψη ή τη δημιουργία τους και μετά την πάροδο του χρόνου αυτού είτε χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς είτε καταστρέφονται.

Τα μη κρυοσυντηρημένα γονιμοποιημένα ωάρια καταστρέφονται μετά τη συμπλήρωση δεκατεσσάρων ημερών από τη γονιμοποίηση. Ο τυχόν ενδιάμεσος χρόνος κρυοσυντήρησής τους δεν υπολογίζεται.

 

Άρθρο 7 ν. 3305/2005  Κρυοσυντήρηση  1. Η Κρυοσυντήρηση γεννητικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων εφαρμόζεται για τη διαφύλαξη και τη μελλοντική χρήση τους σε μεθόδους Ι.Υ.Α. ή για ερευνητικούς και θεραπευτικούς σκοπούς.  2. Η κατάψυξη και η φύλαξη του γεννητικού υλικού, των ζυγωτών και των γονιμοποιημένων ωαρίων γίνεται σε κατάλληλα οργανωμένες Τράπεζες Κρυοσυντήρησης, όπως προβλέπεται στο άρθρο 18.  3. Η διάρκεια της κρυοσυντήρησης καθορίζεται ως εξής:  α. Σπέρμα και ορχικός ιστός: αν το σπέρμα έχει κατατεθεί από τρίτο δότη, μέχρι δέκα (10) έτη, ενώ αν το σπέρμα ή ο ορχικός ιστός έχει κατατεθεί μόνο για μελλοντική προσωπική χρήση στο πλαίσιο εφαρμογής μεθόδων Ι.Υ.Α., μέχρι πέντε (5) έτη.  β. Ωάρια και ωοθηκικός ιστός: πέντε (5) έτη.  γ. Ζυγώτες και γονιμοποιημένα ωάρια: πέντε (5) έτη.  Στις ανωτέρω περιπτώσεις η διάρκεια της κρυοσυντήρησης μπορεί να παραταθεί με έγγραφη αίτηση των δικαιουμένων – σύμφωνα με την παράγραφο 6 του παρόντος άρθρου – προσώπων για άλλα πέντε (5) έτη. Αν δεν υπάρχει επικοινωνία ή δεν ανευρίσκονται τα δικαιούμενα πρόσωπα, εφαρμόζονται ως προς την τύχη του γεννητικού υλικού, των ζυγωτών και των γονιμοποιημένων ωαρίων, οι ρυθμίσεις που προβλέπονται στην παράγραφο 7 του ίδιου άρθρου. *** Η παράγραφος 3 αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 14 Ν.4272/2014,       ΦΕΚ Α 145/11.7.2014.   4. Μετά την πάροδο των παραπάνω προθεσμιών το γεννητικό υλικό, οι ζυγώτες και τα γονιμοποιημένα ωάρια που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί είτε διατίθενται για ερευνητικούς και θεραπευτικούς σκοπούς είτε καταστρέφονται με απόφαση της Αρχής, κατόπιν αιτήσεως της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης.  5. Η δημιουργία ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων στο πλαίσιο νέου κύκλου θεραπείας δεν επιτρέπεται προ της εξαντλήσεως των υπαρχόντων κρυοσυντηρημένων, εφόσον ο αριθμός τους είναι επαρκής.  6. Η Κρυοσυντήρηση γεννητικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων πραγματοποιείται κατόπιν έγγραφης συναίνεσης των προσώπων που τα καταθέτουν, σύμφωνα με το άρθρο 1456 Α.Κ.. Αν πρόκειται για ζεύγος, απαιτείται η συναίνεση και των δύο συζύγων ή συντρόφων. Αν τα πρόσωπα είναι ανήλικα συναινούν και οι δύο γονείς, έστω και αν μόνον ο ένας έχει την επιμέλεια του ανηλίκου. Αν δεν υπάρχουν γονείς ή έχουν εκπέσει και οι δύο από τη γονική μέριμνα, η συναίνεση παρέχεται από τον επίτροπο, ύστερα από άδεια του εποπτικού συμβουλίου. Ο ανήλικος που έχει συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο έτος της ηλικίας του συναινεί και ο ίδιος στην Κρυοσυντήρηση. Η συναίνεση δίδεται ύστερα από λεπτομερή ενημέρωση σύμφωνα με το άρθρο 5 και οπωσδήποτε πριν από την έναρξη του κύκλου θεραπείας. Με το ίδιο έγγραφο, τα εν λόγω πρόσωπα οφείλουν να δηλώσουν για την τύχη του κρυοσυντηρημένου γεννητικού υλικού, των ζυγωτών και των γονιμοποιημένων ωαρίων κατ΄ εφαρμογή του άρθρου 1459 Α.Κ., εκτός αν πρόκειται για συντρόφους ή άγαμη γυναίκα, οπότε η εν λόγω δήλωση επιλογής γίνεται με ειδικό έγγραφο.  7. Εάν δεν υπάρχει η παραπάνω κοινή δήλωση, καθώς και σε περίπτωση διαφωνίας ως προς τη χρησιμοποίησή τους, διαζυγίου, ακύρωσης του γάμου, διάστασης, λήξης της ελεύθερης ένωσης ή θανάτου με την επιφύλαξη του άρθρου 1457 Α.Κ., το γεννητικό υλικό, οι ζυγώτες και τα γονιμοποιημένα ωάρια διατηρούνται ή χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς ή καταστρέφονται, σύμφωνα με τους όρους του άρθρου 1459 Α.Κ. ύστερα από απόφαση της Αρχής, κατόπιν αιτήσεως της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης. Άρθρο 8  Διάθεση γαμετών και γονιμοποιημένων ωαρίων […]  3. Η διάθεση γονιμοποιημένων ωαρίων πραγματοποιείται μόνο με πλεονάζοντα γονιμοποιημένα ωάρια, τα οποία έχουν δημιουργηθεί στο πλαίσιο θεραπευτικής αγωγής ενός ζεύγους και δεν προορίζονται για μελλοντική χρήση από τους ίδιους.  4. Η διάθεση ανακαλείται ελεύθερα πριν από τη χρησιμοποίηση των γαμετών ή των γονιμοποιημένων ωαρίων. Στην περίπτωση αυτή, οι δότες υποχρεούνται να δηλώσουν εγγράφως εάν επιθυμούν οι γαμέτες ή τα γονιμοποιημένα ωάριά τους: α. να χρησιμοποιηθούν από τους ίδιους, οπότε υποχρεούνται να καλύψουν τις σχετικές δαπάνες, β. να διατεθούν για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς, ή γ. να καταστραφούν.

 

ΙΙ. ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ

Α. Υπέρβαση της διάρκειας κρυοσυντήρησης.

Από το άρθρο 7 ν. 3305/2005 προκύπτει ότι η ανώτατη διάρκεια της κρυοσυντήρησης είναι 15 έτη για το σπέρμα δότη και 10 έτη σε όλες τις άλλες περιπτώσεις. Το όριο είναι προβληματικό για το υλικό που έχει κρυοσυντηρηθεί για μελλοντική προσωπική χρήση στο πλαίσιο εφαρμογής μεθόδων Ι.Υ.Α. από πρόσωπα ανήλικα ή πολύ νέα, για λόγους υγείας (κακοήθειες κ.λπ.).

Η Αρχή  αποφάσισε τα εξής: όταν έχουν παρέλθει τα ανώτατα χρονικά όρια της κρυοσυντήρησης, η ΜΙΥΑ υποβάλλει αίτημα καταστροφής με τίτλο «ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΛΟΓΩ ΠΑΡΕΛΕΥΣΗΣ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΧΡΟΝΙΚΟΥ ΟΡΙΟΥ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ» στο οποίο γίνεται αναφορά α) της ημερομηνίας κρυοσυντήρησης β) του είδους του υλικού και της προέλευσής του από δότη/δότρια ή υποβοηθούμενα πρόσωπα γ) του κωδικού του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων, αν χρησιμοποιεί τέτοιο κωδικό η Μονάδα και αν όχι των αρχικών του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν το υλικό έχει κρυοσυντηρηθεί για μελλοντική προσωπική χρήση στο πλαίσιο εφαρμογής μεθόδων Ι.Υ.Α. για λόγους υγείας (κακοήθειες κ.λπ.), η Μονάδα οφείλει να το επισημαίνει αυτό ειδικά στο αίτημά της προς την Αρχή.

 

Β. Υλικό για το οποίο δεν έχει ζητηθεί παράταση

Ο νόμος (ν. 3305/2005) προβλέπει ότι η διάρκεια της κρυοσυντήρησης μπορεί να παραταθεί με έγγραφη αίτηση των δικαιουμένων «σύμφωνα με την παράγραφο 6» του άρθρου 7 – προσώπων για άλλα πέντε (5) έτη. Η έννοια είναι ότι την παράταση μπορεί να ζητήσει (με απλό ιδιωτικό έγγραφο) το πρόσωπο που καταθέτει το υλικό. Αν πρόκειται για ζευγάρι χρειάζεται να υπογράψουν και οι δυο, γιατί αν ο ένας δεν επιθυμεί παράταση, άρα και τη συνέχιση της ΙΥΑ, θεωρείται ότι ανακαλεί τη συναίνεσή του, οπότε το υλικό καθίσταται πλεονάζον και εφαρμόζονται όσα προβλέπονται στα επόμενα σημεία Δ και Ε.  Επειδή συνήθως τα υποβοηθούμενα πρόσωπα δεν παίρνουν τα ίδια την πρωτοβουλία για την παράταση της κρυοσυντήρησης, η ΜΙΥΑ οφείλει να ειδοποιεί τα πρόσωπα για την επικείμενη λήξη του χρόνου κρυοσυντήρησης και τη δυνατότητα υποβολής αιτήματος παράτασης  ή δήλωσης μη παράτασης. Αυτή η ειδοποίηση πρέπει να γίνεται σε εύλογο χρόνο πριν τη λήξη της διάρκειας κρυοσυντήρησης, λ.χ. 3 μήνες, με μήνυμα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας ή με συστημένη επιστολή. Μετά από αυτή την ειδοποίηση, υπάρχουν 3 εκδοχές:1)     Να απαντήσουν οι ενδιαφερόμενοι θετικά στην παράταση, δηλαδή να υποβάλουν την προβλεπόμενη έγγραφη αίτηση, οπότε η Μονάδα θα τους ενημερώσει για ενδεχόμενους νέους όρους (λ.χ. κόστος) και θα αποδεχτεί την αίτηση.2)     Να απαντήσουν οι ενδιαφερόμενοι ότι δεν επιθυμούν την παράταση. Η απάντηση πρέπει να γίνει εγγράφως. Στην περίπτωση αυτή, υπάρχουν δυο υπο-εκδοχές:2α) Οι ενδιαφερόμενοι να έχουν υπογράψει δήλωση τύχης γεννητικού υλικού, οπότε το υλικό ακολουθεί όσα προβλέπονται στη δήλωση (Για το τι υποχρεούται να κάνει η Μονάδα βλ. στη συνέχεια υπό Δ).    2β) Οι ενδιαφερόμενοι να μην έχουν υπογράψει δήλωση τύχης γεννητικού υλικού, οπότε εφαρμόζεται η § 7 του άρθρου 7 ν. 3305/2005, δηλαδή οι ζυγώτες και τα γονιμοποιημένα ωάρια διατηρούνται ή χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς ή καταστρέφονται ύστερα από απόφαση της Αρχής, κατόπιν αιτήσεως της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης (Για το τι υποχρεούται να υποβάλει η Μονάδα βλ. στη συνέχεια υπό Ε).

  • Να μην υπάρχει επικοινωνία ή να μην ανευρίσκονται τα δικαιούμενα πρόσωπα, οπότε κατά το νόμο και πάλι οπότε εφαρμόζεται η § 7 του άρθρου 7 ν. 3305/2005. Ζητούμενο είναι να πιστοποιηθεί η αδυναμία ανεύρεσης ή επικοινωνίας. Στο θέμα αυτό η οδηγία της Αρχής είναι η ακόλουθη: Όπως αναφέρθηκε εισαγωγικά, τα πρόσωπα που υποβάλλονται σε ΙΥΑ πρέπει να δηλώνουν τα στοιχεία ηλεκτρονικής και ταχυδρομικής επικοινωνίας τους κατά την υπογραφή της γενικής συναίνεσης για την υποβολή σε μεθόδους ΙΥΑ και να υπόσχονται επίσης ότι θα γνωστοποιούν στη Μονάδα κάθε μεταβολή. Μετά την 1η ειδοποίηση για τη λήξη του χρόνου κρυοσυντήρησης (βλ. ανωτέρω) και εφόσον δεν υπάρξει επικοινωνία, η Μονάδα θα πρέπει να αποστείλει 3 τουλάχιστον μηνύματα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας με απόσταση τουλάχιστον 5 ημερών μεταξύ της κάθε αποστολής και σε περίπτωση μη απάντησης 1 συστημένη επιστολή. Αν δεν έχει δηλωθεί διεύθυνση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, θα πρέπει να σταλούν 2 συστημένες επιστολές. Η τελευταία ειδοποίηση πρέπει να γίνει αμέσως μετά τη λήξη του χρόνου κρυοσυντήρησης και πριν την υποβολή του αιτήματος για την περαιτέρω τύχη του υλικού στην Αρχή.

 

Εφόσον γίνουν τα ανωτέρω και δεν έχει υπάρξει ανταπόκριση, η Μονάδα υποβάλλει αίτημα για την περαιτέρω τύχη του υλικού.

– Για την καταστροφή υποβάλλεται αίτημα με τον τίτλο «ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΛΟΓΩ ΜΗ ΠΑΡΑΤΑΣΗΣ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ», το οποίο πρέπει να αναφέρει α) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης β) το είδος του υλικού και την προέλευσή του από δότη/δότρια ή υποβοηθούμενα πρόσωπα γ) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων, αν χρησιμοποιεί τέτοιο κωδικό η Μονάδα, και αν όχι τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό. Στο αίτημα επισυνάπτονται τα αποδεικτικά αποστολής των μηνυμάτων ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και συστημένων επιστολών.

-Αντίστοιχα, αν η Μονάδα θέλει να ζητήσει τη χρήση του υλικού για ερευνητικούς σκοπούς, θα τιτλοφορήσει το αίτημα «ΧΡΗΣΗ ΥΛΙΚΟΥ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ ΛΟΓΩ ΜΗ ΠΑΡΑΤΑΣΗΣ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ», ενώ τα υπόλοιπα στοιχεία παραμένουν τα ίδια. Οφείλει να τηρήσει και τα προβλεπόμενα στα άρθρα 11 και 12 ν. 3305/2005.

Γ. Υλικό για το οποίο δεν καταβάλλεται το αντίτιμο της κρυοσυντήρησης

Η περίπτωση αυτή ενδιαφέρει, αυτονόητα, μόνον αν δεν έχουν παρέλθει τα ανώτατα χρονικά όρια της κρυοσυντήρησης, δηλαδή όταν βρισκόμαστε εντός των νόμιμων χρονικών ορίων είτε των αρχικών είτε μετά την υποβολή αιτήματος παράτασης και μέχρι τη συμπλήρωση του ανώτατου ορίου. Η περίπτωση δεν προβλέπεται από το νόμο- ούτε, συναφώς, η άδεια της Αρχής. Η Αρχή αποφάσισε να μπορεί η Μονάδα, εφόσον δεν της καταβάλλεται το οφειλόμενο αντίτιμο και εφόσον το επιθυμεί, να αιτηθεί άδεια καταστροφής του υλικού από την Αρχή.

Η οδηγία της Αρχής είναι η εξής:

1) Στη συναίνεση για την κρυοσυντήρηση ή σε κάποιο άλλο έγγραφο οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να δηλώνουν ότι α) αποδέχονται την καταβολή χ αντιτίμου ετησίως (ή ανά 6μηνο κ.λπ.) για την κρυοσυντήρηση, το οποίο θα καταβάλλεται με συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο (λ.χ. 1 με 15 Ιανουαρίου κάθε έτους) β) αποδέχονται ότι αν δεν καταβληθεί το αντίτιμο η Μονάδα δεν έχει υποχρέωση περαιτέρω διατήρησης του υλικού και θα το καταστρέψει. Αν δεν υπάρχει τέτοια δήλωση των ενδιαφερομένων, είναι δυνατό η Αρχή, συνεκτιμώντας και τις λοιπές περιστάσεις, να μην επιτρέψει την καταστροφή του υλικού.

2) Προκειμένου να διαπιστωθεί η μη καταβολή του αντιτίμου, θα πρέπει η Μονάδα να στείλει 2 τουλάχιστον μηνύματα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας με απόσταση τουλάχιστον 10 ημερών μεταξύ της κάθε αποστολής και στη συνέχεια μια εξώδικη δήλωση- πρόσκληση, στην οποία θα καλούνται οι ενδιαφερόμενοι σε καταβολή των οφειλομένων εντός ορισμένης προθεσμίας.

Αν δεν υπάρξει ανταπόκριση, η ΜΙΥΑ μπορεί να ζητήσει την καταστροφή του υλικού, υποβάλλοντας αίτημα καταστροφής με τον τίτλο «ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΛΟΓΩ ΜΗ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ ΑΝΤΙΤΙΜΟΥ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ», στο οποίο πρέπει να αναφέρει α) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης β) το είδος του υλικού και την προέλευσή του από δότη/δότρια ή υποβοηθούμενα πρόσωπα γ) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων, αν χρησιμοποιεί τέτοιο κωδικό η Μονάδα, και αν όχι τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό. Στο αίτημα επισυνάπτονται α) Η συναίνεση των ενδιαφερομένων στην κρυοσυντήρηση ή άλλο έγγραφο από το οποίο προκύπει ότι αποδέχθηκαν την καταβολή αντιτίμου για την κρυοσυντήρηση, καταβαλλόμενο με συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο και ότι αν δεν καταβληθεί το αντίτιμο η Μονάδα δεν έχει υποχρέωση περαιτέρω διατήρησης του υλικού και θα το καταστρέψει β) τα αποδεικτικά αποστολής των μηνυμάτων ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και η εξώδικη δήλωση- πρόσκληση στην οποία θα καλούνται οι ενδιαφερόμενοι σε καταβολή εντός ορισμένης προθεσμίας, μαζί με τη σχετική έκθεση επίδοσης.

Δ. Δήλωση τύχης γεννητικού υλικού

Κατά τη σαφή διατύπωση του νόμου (ΑΚ 1459), τα πρόσωπα που προσφεύγουν σε τεχνητή γονιμοποίηση αποφασίζουν με κοινή έγγραφη δήλωσή τους (με από ιδιωτικό έγγραφο) προς τον ιατρό ή τον υπεύθυνο του ιατρικού κέντρου, που γίνεται πριν από την έναρξη της σχετικής διαδικασίας, για την τύχη του γεννητικού υλικού που δε θα τους χρειαστεί για τεκνοποιία (πλεονάζον υλικό). Όταν το υλικό καταστεί πλεονάζον, δηλαδή όταν είναι σαφές ότι αυτός που το κρυοσυντήρησε δεν πρόκειται να το χρησιμοποιήσει, ενεργοποιείται η κοινή δήλωση, και αν αυτή προβλέπει καταστροφή, δεν χρειάζεται επιπλέον η άδεια της Αρχής.

Επισημαίνεται ότι η ρύθμιση του νόμου είναι υποχρεωτική και όσες ΜΙΥΑ δεν ζητούν τέτοια δήλωση από τα υποβοηθούμενα πρόσωπα έχουν ευθύνη. Ο νόμος, πάντως, προβλέπει για την τύχη του υλικού, όταν κατά παράβαση του νόμου η δήλωση δεν υπάρχει.

Η οδηγία της Αρχής είναι η ακόλουθη:

α) Πότε το υλικό καθίσταται «πλεονάζον»

Αυτό είναι σαφές στις ακόλουθες περιπτώσεις:

-α.1 όταν τα πρόσωπα έχουν δηλώσει ότι δεν επιθυμούν την παράταση της κρυοσυντήρησης (βλ. στο Β, εκδοχή 2)

– α.2. όταν τα πρόσωπα ανακαλούν τη συναίνεσή τους στην ΙΥΑ (βλ. ΑΚ 1456: Η συναίνεση ανακαλείται ελεύθερα με τον ίδιο τύπο με τον οποίο δίνεται, μέχρι τη μεταφορά των γαμετών ή των γονιμοποιημένων ωαρίων στο γυναικείο σώμα). Δεν χρειάζεται να την ανακαλέσουν και οι 2, η ανάκληση του ενός αρκεί. – α.3. όταν τα πρόσωπα με άλλο τρόπο δηλώνουν (πάλι ακολουθώντας τον τύπο της ανάκλησης) ότι δεν επιθυμούν πλέον τη συνέχιση της διαδικασίας. Αν το υλικό αφορά ζευγάρι, πρέπει να το δηλώνουν και οι δυο. Αν μόνο ο ένας δηλώνει ότι θέλει τη διακοπή της διαδικασίας, θεωρείται ότι ανακαλεί τη συναίνεσή του στην ΙΥΑ (βλ. προηγούμενο σημείο). β) Αν υπάρχει η δήλωση τύχης του γεννητικού υλικού, σε αυτές τις περιπτώσεις το πλεονάζον υλικό ακολουθεί την τύχη του όπως καθορίζεται στη δήλωση, χωρίς να χρειάζεται η άδεια της Αρχής.  Ειδικώς για τη χρήση του υλικού για ερευνητικούς σκοπούς η ΜΙΥΑ οφείλει να ζητήσει την άδεια της Αρχής σύμφωνα με τα άρθρα 11 και 12 ν. 3305/2005 και γενικά να τηρήσει τους όρους αυτών των άρθρων.  Οι Μονάδες οφείλουν να τηρούν στο αρχείο τους α) τη δήλωση τύχης του γεννητικού υλικού την οποία έχουν κάνει τα υποβοηθούμενα πρόσωπα β) το στοιχείο από το οποίο προκύπτει ότι το υλικό κατέστη πλεονάζον (ανωτ. α.1., α.2., α.3.) γ) το πρωτόκολλο καταστροφής του υλικού.  γ) Αν δεν υπάρχει η δήλωση (εννοείται ότι το υλικό έχει καταστεί πλεονάζον), εφαρμόζονται τα προβλεπόμενα στο επόμενο σημείο Ε. Σημειώνεται ότι αν δεν υπάρχει η δήλωση, δεν μπορεί να γίνει εκ των υστέρων (γιατί δεν το προβλέπει ο νόμος, αντίθετα έχει ειδική ρύθμιση για αυτή την περίπτωση).

 

Ε. Έλλειψη δήλωσης για την τύχη του υλικού, θάνατος, διαζύγιο κ.λπ.

Η διάταξη του άρθρου 7 § 7 ν. 3305/2005 προβλέπει περισσότερες διαφορετικές περιπτώσεις, όπου το γεννητικό υλικό διατηρείται ή χρησιμοποιείται για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς ή καταστρέφεται, ύστερα από απόφαση της Αρχής, μετά από αίτηση της ΜΥΙΑ ή της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης: – Εάν δεν υπάρχει η παραπάνω κοινή δήλωση. Εννοείται εδώ ότι το υλικό είναι πλεονάζον, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο Δ (δηλ. συντρέχει μια από τις περιπτώσεις α.1., α.2., α.3.) – Σε περίπτωση διαφωνίας ως προς τη χρησιμοποίηση του υλικού. Και εδώ εννοείται ότι το υλικό είναι πλεονάζον, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο Δ (δηλ. συντρέχει μια από τις περιπτώσεις α.1., α.2., α.3.)Στην περίπτωση της διαφωνίας αυτής, εννοείται εδώ ότι έχουμε υλικό ζευγαριού  και ότι υπάρχει μεταγενέστερη της κοινής δήλωσης διαφωνία[2], δηλαδή μετά τη δήλωση ο ένας από τους δυο με κάποιο τρόπο κοινοποιεί στη Μονάδα ότι δεν επιθυμεί να έχει το υλικό την τύχη που είχε οριστεί στην αρχική δήλωση[3].  – Σε περίπτωση διαζυγίου, ακύρωσης του γάμου, διάστασης, λήξης της ελεύθερης ένωσης ή θανάτου με την επιφύλαξη του άρθρου 1457 Α.Κ. Ερμηνευτικά προστίθεται και η λύση ή η ακύρωση του συμφώνου συμβίωσης. – Σε περίπτωση που δεν  υπάρχει επικοινωνία ή να δεν ανευρίσκονται τα δικαιούμενα πρόσωπα σχετικά με την παράταση της κρυοσυντήρησης (βλ. ανωτ. στο Β.3).

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η Μονάδα υποβάλλει αίτημα για μια από τις δυνατότητες που προβλέπει ο νόμος (διατήρηση του υλικού, χρήση του για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς ή καταστροφή) και η Αρχή αποφασίζει ανάλογα.

Τι πρέπει να υποβάλλουν οι Μονάδες σε κάθε μια περίπτωση;

  • Πλεονάζον και έλλειψη δήλωσης: Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) με τον ανάλογο τίτλο (λ.χ. ΑΙΤΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΥΛΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΧΗ ΤΟΥ) που θα αναφέρει α) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης β) το είδος του υλικού και την προέλευσή του από δότη/δότρια ή υποβοηθούμενα πρόσωπα γ) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων, αν χρησιμοποιεί τέτοιο κωδικό η Μονάδα, και αν όχι τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό δ) δήλωση της Μονάδας ότι τα πρόσωπα δεν είχαν υπογράψει δήλωση για την τύχη του υλικού πριν από την έναρξη της διαδικασίας ΙΥΑ ε) το στοιχείο από το οποίο προκύπτει ότι το υλικό κατέστη πλεονάζον (ανωτ. στο σημείο Δ, α.1., α.2., α.3.)
  • Πλεονάζον και μεταγενέστερη διαφωνία: Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) με τον ανάλογο τίτλο (λ.χ. ΑΙΤΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΥΛΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΗΣ ΔΙΑΦΩΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΧΗ ΤΟΥ) που θα αναφέρει α) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης β) το είδος του υλικού και την προέλευσή του από δότη/δότρια ή υποβοηθούμενα πρόσωπα γ) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων, αν χρησιμοποιεί τέτοιο κωδικό η Μονάδα, και αν όχι τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό δ) δήλωση της Μονάδας ότι τα πρόσωπα είχαν υπογράψει δήλωση για την τύχη του υλικού πριν από την έναρξη της διαδικασίας ΙΥΑ ε) το στοιχείο από το οποίο προκύπτει ότι το υλικό κατέστη πλεονάζον (ανωτ. στο σημείο Δ, α.1., α.2., α.3.) στ) γραπτή δήλωση του ενός μέρους ότι δεν συμφωνεί πλέον με το περιεχόμενο της κοινής δήλωσης τύχης του υλικού.
  • Διαζύγιο / ακύρωση γάμου: Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) με τον ανάλογο τίτλο (λ.χ. ΑΙΤΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΥΛΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΔΙΑΖΥΓΙΟΥ) που θα αναφέρει α) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης β) το είδος του υλικού και την προέλευσή του από δότη/δότρια ή υποβοηθούμενα πρόσωπα γ) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων, αν χρησιμοποιεί τέτοιο κωδικό η Μονάδα, και αν όχι τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό δ) αμετάκλητη δικαστική απόφαση διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή, επί συναινετικού διαζυγίου, αντίγραφο ληξιαρχικής πράξης από την οποία προκύπτει ότι κατατέθηκε στο Ληξιαρχείο η συμβολαιογραφική πράξη λύσης του γάμου.
  • Λύση/ ακύρωση συμφώνου συμβίωσης: Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) με τον ανάλογο τίτλο (λ.χ. ΑΙΤΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΥΛΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΛΥΣΗΣ ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ) που θα αναφέρει α) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης β) το είδος του υλικού και την προέλευσή του από δότη/δότρια ή υποβοηθούμενα πρόσωπα γ) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων, αν χρησιμοποιεί τέτοιο κωδικό η Μονάδα, και αν όχι τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό δ) αντίγραφο ληξιαρχικής καταχώρισης της λύσης του συμφώνου ή αμετάκλητη δικαστική απόφαση ακύρωσης του συμφώνου.
  • Διάσταση / λήξη της ελεύθερης ένωσης. Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) με τον ανάλογο τίτλο (λ.χ. ΑΙΤΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΥΛΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ ΣΥΖΥΓΩΝ) που θα αναφέρει α) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης β) το είδος του υλικού και την προέλευσή του από δότη/δότρια ή υποβοηθούμενα πρόσωπα γ) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων, αν χρησιμοποιεί τέτοιο κωδικό η Μονάδα, και αν όχι τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό δ) κοινή υπεύθυνη δήλωση των συζύγων/ συντρόφων με σύμφωνο ότι βρίσκονται σε διάσταση ή των συντρόφων χωρίς σύμφωνο ότι έχει λήξει η ελεύθερη ένωσή τους. Αν μόνο ο ένας το δηλώνει, δεν είναι αρκετό. Αν θέλει να ματαιώσει τη διαδικασία και να καταστήσει το υλικό πλεονάζον, μπορεί απλώς να ανακαλέσει τη συναίνεσή του.
  • Θάνατος. Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) λόγω θανάτου που θα αναφέρει α) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης β) το είδος του υλικού και την προέλευσή του από δότη/δότρια ή υποβοηθούμενα πρόσωπα γ) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων, αν χρησιμοποιεί τέτοιο κωδικό η Μονάδα, και αν όχι τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό δ) Ληξιαρχική πράξη θανάτου ε) βεβαίωση της Μονάδας ότι δεν υπάρχει συναίνεση για μεταθανάτια γονιμοποίηση στ) πιστοποιητικό μη δημοσίευσης διαθήκης (γιατί εσφαλμένα κάποια δικαστήρια δέχονται ότι μπορεί να γίνει συναίνεση σε μεταθανάτια γονιμοποίηση και με διαθήκη).
  • Να μην υπάρχει επικοινωνία ή να μην ανευρίσκονται τα δικαιούμενα πρόσωπα σχετικά με την παράταση της κρυοσυντήρησης. Το θέμα αντιμετωπίστηκε σε προηγούμενο σημείο (Β.3).

Σημειώνεται ότι με βάση τον ισχύοντα νόμο, σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις δεν μπορεί το ένα μέλος του ζευγαριού να συνεχίσει μόνο του την ΙΥΑ, εκτός από την περίπτωση της μεταθανάτιας γονιμοποίησης. Η οδηγία προς τις Μονάδες έχει ως εξής: Σε περίπτωση ανάκλησης συναίνεσης από το ένα μέρος ζευγαριού, μεταγενέστερης από την κοινή δήλωση διαφωνίας για την τύχη του υλικού, διαζυγίου, ακύρωσης του γάμου, διάστασης, λήξης της ελεύθερης ένωσης ή θανάτου, αν πρόκειται για απλό γεννητικό υλικό προσώπου και το πρόσωπο αυτό επιθυμεί τη διατήρηση του υλικού, πρέπει να υποβάλλεται αίτημα διατήρησης του υλικού ή πρέπει αυτό το στοιχείο να επισημαίνεται ρητά στην Αρχή κατά την υποβολή αιτήματος καταστροφής ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς.

 

ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ- ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ1. Ειδικώς για τη χρήση του υλικού για ερευνητικούς σκοπούς η ΜΙΥΑ ζητεί πάντα άδεια της Αρχής, τηρουμένων των προϋποθέσεων των άρθρων 11 και 12 ν. 3305/2005 ανάλογα με την περίπτωση.

  1. Τονίζεται ότι α) αν ένα αίτημα δεν φέρει τίτλο, δεν θα εξετάζεται από την Αρχή β) αν ένα αίτημα δεν έχει το προβλεπόμενο περιεχόμενο και τα απαραίτητα συνημμένα, δεν θα εξετάζεται στην ουσία του. Μόνο αν υπάρχει κάποια περίπτωση που δεν καλύπτεται από τα προαναφερόμενα (γιατί, παρά την προσπάθεια της Αρχής, δεν μπορούν να προβλεφθούν όλες οι περιπτώσεις σε ένα εξαιρετικά περίπλοκο ζήτημα), μπορεί να υποβληθεί ειδικό αίτημα χωρίς τα ως άνω στοιχεία με ειδική επισήμανση- αιτιολόγηση, προκειμένου να εξεταστεί από την Αρχή.
  2. Οι ΜΙΥΑ και οι Τράπεζες Κρυοσυντήρησης οφείλουν να τηρούν αρχείο καταστροφής γεννητικού υλικού, στο οποίο θα πρέπει να είναι καταχωρισμένα όλα τα απαραίτητα στοιχεία, δηλαδή το αίτημα που υποβλήθηκε και η σχετική άδεια της Αρχής, καθώς και το έγγραφο -πρωτόκολλο πραγματοποίησης της καταστροφής.

Σας ευχαριστούμε για τη συνεργασία

 

[1] Εννοείται, ανάλογα με την περίπτωση, και η Τράπεζα κρυοσυντήρησης.

[2] Διαφωνία ως προς τη χρήση αν δεν υπάρχει η αρχική δήλωση τύχης του γεννητικού υλικού υπάγεται στην αμέσως προηγούμενη περίπτωση. Ως διαφωνία, δηλαδή, ο νόμος εννοεί τη μεταγενέστερη της δήλωσης διαφωνία.

[3] Όσο κι αν φαίνεται παράλογο, ο νόμος δεν προβλέπει την περίπτωση που ένα μεμονωμένο υποβοηθούμενο άτομο αλλάζει γνώμη ή και τα δυο μέλη του ζευγαριού από κοινού! (παρά μόνο αν στην κοινή δήλωση είχε αποφασιστεί η διάθεση του πλεονάζοντος υλικού σε τρίτους, άρθρ. 8 § 4 ν. 3305/2005). Πρόκειται για προβληματική ρύθμιση εν γένει. Με λίγα λόγια, αν και τα 2 μέλη ενός ζευγαριού επιθυμούν την καταστροφή, ενώ είχαν κάτι άλλο επιλέξει στην αρχική δήλωσή τους, αρκεί (και είναι προτιμότερο) μόνον ο ένας από τους 2 να δηλώσει ότι διαφωνεί με την αρχική δήλωση, ώστε αυτή να παραμεριστεί και να κληθεί σε εφαρμογή το άρθρο 7 § 7 ν. 3305/2005. Πάντως, νέα δήλωση για την τύχη του υλικού δεν μπορούν να κάνουν. Μπορούν μόνο, μέσω της μεταγενέστερης διαφωνίας να «απενεργοποιήσουν» την αρχική τους δήλωση και να εφαρμοστεί το άρθρο 7. Για το μεμονωμένο άτομο δεν προβλέπεται αποδέσμευση από την αρχική του δήλωση για την τύχη του υλικού του.