Συχνές ερωτήσεις

Στον όρο ΙΥΑ περιλαμβάνονται οι μέθοδοι με τις οποίες επιτυγχάνεται κυοφορία με άλλο τρόπο πλην της φυσιολογικής ένωσης άνδρα και γυναίκας και οι οποίες εφαρμόζονται σε ειδικά οργανωμένες μονάδες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (Μ.Ι.Υ.Α.). Οι μέθοδοι της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (Ι.Υ.Α.) εφαρμόζονται με τρόπο που εξασφαλίζει το σεβασμό της ελευθερίας του ατόμου και του δικαιώματος της προσωπικότητας και την ικανοποίηση της επιθυμίας για απόκτηση απογόνων, με βάση τα δεδομένα της ιατρικής και της βιολογίας, καθώς και τις αρχές της βιοηθικής.

Επιτρέπεται η έρευνα στα ανθρώπινα γονιμοποιημένα ωάρια που θα οδηγήσει σε εγκυμοσύνη ή όχι, υπό ειδικές προϋποθέσεις που ορίζονται στα άρθρα 11 και 12 του ειδικού νόμου 3305/2005 για την ΙΥΑ. Αντίθετα, απαγορεύεται η κλωνοποίηση για αναπαραγωγικούς σκοπούς, η δημιουργία χιμαιρών και υβριδίων και η επιλογή φύλου, εκτός αν πρόκειται να αποφευχθεί σοβαρή κληρονομική νόσος που συνδέεται με το φύλο.

.

α. η ενδομήτρια σπερματέγχυση,

β. η εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων,

2. Τεχνικές συναφείς προς τις παραπάνω μεθόδους είναι ιδίως:

α. η ενδοωαριακή έγχυση σπερματοζωαρίου,

β. η Κρυοσυντήρηση γεννητικού υλικού ή γονιμοποιημένου ωαρίου,

γ. η Προεμφυτευτική γενετική διάγνωση.

Οι μέθοδοι Ι.Υ.Α. εφαρμόζονται σε ενήλικα πρόσωπα μέχρι την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής του υποβοηθούμενου προσώπου. Σε περίπτωση που το υποβοηθούμενο πρόσωπο είναι γυναίκα, ως ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής νοείται το πεντηκοστό έτος (50 ετών).

Η εφαρμογή τους σε ανήλικα πρόσωπα επιτρέπεται κατ εξαίρεση λόγω σοβαρού νοσήματος που επισύρει κίνδυνο στειρότητας, για να εξασφαλιστεί η δυνατότητα τεκνοποίησης.

Αν κάποιος οροθετικός για τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (φορέας ή πάσχων από τον ιό του AIDS), επιθυμεί να υποβληθεί σε Ι.Υ.Α. απαιτείται ειδική άδεια από την Εθνική Αρχή Ι.Υ.Α.

Μπορείτε, εάν χρειαστεί, να αποθηκεύσετε μέσω κρυοσυντήρησης το σπέρμα, τα ωάρια ή τα γονιμοποιημένα έμβρυα για μελλοντική χρήση. Μάθετε τις επιλογές και τις δυνατότητές σας.

Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε εκτός από το δικό σας γεννητικό υλικό σπέρμα ή ωάρια από ανώνυμους δωρητές. Αν ακολουθήσετε αυτή τη μέθοδο θα πρέπει να ενημερωθείτε για τις νομικές συνέπειες και τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί πριν την έναρξη των ιατρικών πράξεων.

α. Σπέρμα και ορχικός ιστός: αν το σπέρμα έχει κατατεθεί από τρίτο δότη, μέχρι δέκα (10) έτη, αν το σπέρμα ή ο ορχικός ιστός έχει κατατεθεί μόνο για μελλοντική προσωπική χρήση στο πλαίσιο εφαρμογής μεθόδων Ι.Υ.Α., μέχρι πέντε (5) έτη.

β. Ωάρια και ωοθηκικός ιστός: πέντε (5) έτη.

γ. Ζυγώτες και γονιμοποιημένα ωάρια: πέντε (5) έτη.

Βέβαια, η διάρκεια της κρυοσυντήρησης μπορεί να παραταθεί με έγγραφη αίτηση στην Τράπεζα Κρυοσυντήρησης, των δικαιουμένων προσώπων, για άλλα πέντε (5) έτη.

Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει κοινή δήλωση, επικοινωνία ή δεν ανευρίσκονται τα δικαιούμενα πρόσωπα, καθώς και σε περίπτωση διαφωνίας, διαζυγίου, ακύρωσης του γάμου, διάστασης, λήξης της ελεύθερης ένωσης ή θανάτου (εάν δεν υπάρχει μεταθανάτια συμβολαιογραφική συναίνεση) το γενετικό υλικό, οι ζυγώτες και τα γονιμοποιημένα ωάρια διατηρούνται ή χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς ή καταστρέφονται, ύστερα από απόφαση της Αρχής ΙΥΑ, κατόπιν αιτήσεως της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης που φυλάσσει το γενετικό υλικό.

Η δημιουργία ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων στο πλαίσιο νέου κύκλου θεραπείας επιτρέπεται μετά την εξάντληση των υπαρχόντων κρυοσυντηρημένων, εφόσον ο αριθμός τους είναι επαρκής.

Λάβετε συμβουλές και βοήθεια:  Η εφαρμογή μιας  θεραπείας  γονιμότητας και εξωσωματικής γονιμοποίησης αποτελεί μία σοβαρή απόφαση και γι’ αυτό είναι σημαντικό να έχετε τη σωστή ιατρική και συμβουλευτική υποστήριξη, κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Οφέλη από την παροχή συμβουλών : Η σωστή ενημέρωση θα σας βοηθήσει να μάθετε, ανάλογα με το ιατρικό προφίλ σας, τη διαδικασία που μπορείτε να ακολουθήσετε, το περιεχόμενο, τον τύπο, τα αναμενόμενα αποτελέσματα, τους πιθανούς κινδύνους και τις επιπλοκές που μπορεί να παρουσιασθούν, τα κέντρα που εφαρμόζουν μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ΙΥΑ), τα ποσοστά επιτυχίας ανά κέντρο και διεθνώς, τις ηθικές, κοινωνικές, οικονομικές και νομικές συνέπειες της επιλεγόμενης μεθόδου.

Απάντηση σε ερωτήματα ασθενών και Μονάδων ΙΥΑ: Διαβάστε τις Αποφάσεις της ΕΑΙΥΑ  και μάθετε πώς αντιμετωπίζονται θέματα και ποιες είναι οι λύσεις σε προβλήματα που ανακύπτουν σχετικά με μεθόδους ΙΥΑ.

Με τόσα πολλά κέντρα γονιμότητας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ίσως χρειαστεί να κάνετε κάποια έρευνα για να βρείτε το καλύτερο κατάλληλο για εσάς. Μάθετε ποιές και πού είναι οι Μονάδες που λειτουργούν νόμιμα στην Ελλάδα, ποιες ιατρικές πράξεις υποστηρίζουν, πόσους κύκλους διενεργούν και τι ποσοστά επιτυχίας έχουν.

Μάθετε εάν το κόστος των μεθόδων ΙΥΑ καλύπτεται από τον ασφαλιστικό σας φορέα, εάν μπορεί και πώς να πραγματοποιηθεί σε ιδιωτική Μονάδα ΙΥΑ ή σε δημόσιο νοσοκομείο.

Στην Ελλάδα επιτρέπεται η παρένθετη μητρότητα, δηλ. η περίπτωση κατά την οποία μία γυναίκα κυοφορεί και γεννά (φέρουσα ή κυοφόρος), ύστερα από εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων,  με χρήση ωαρίου ξένου προς την ίδια, για λογαριασμό μίας άλλης γυναίκας, η οποία επιθυμεί να αποκτήσει παιδί αλλά αδυνατεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους.

Τα πρόσωπα που επιθυμούν να προσφύγουν ή να συμμετάσχουν στις μεθόδους Ι.Υ.Α. πρέπει να ενημερώνονται από το επιστημονικό προσωπικό των Μ.Ι.Υ.Α., λεπτομερώς και με τρόπο κατανοητό, ως προς τη διαδικασία, τις εναλλακτικές λύσεις, τα αναμενόμενα αποτελέσματα και τους πιθανούς κινδύνους από την εφαρμογή των μεθόδων αυτών. Η ενημέρωση αυτή καλύπτει επίσης τις κοινωνικές, ηθικές, νομικές και οικονομικές συνέπειες της εφαρμογής των μεθόδων Ι.Υ.Α. Μετά την παροχή των παραπάνω ειδικών πληροφοριών τα εν λόγω πρόσωπα πρέπει να χορηγήσουν εγγράφως τη συναίνεσή τους για να εφαρμοσθεί η επιλεγείσα μέθοδος.  Η συναίνεση, όταν πρόκειται για συζύγους χορηγείται με ιδιωτικό έγγραφο ενώ εάν αφορά συντρόφους και άγαμη μητέρα χορηγείται υποχρεωτικά με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Εάν ο σύζυγος ή ο σύντροφος επιθυμεί την εφαρμογή ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής από τη σύζυγο ή σύντροφό του και μετά το θάνατό του πρέπει να παρέχει τη μεταθανάτια συναίνεσή του με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Βέβαια, στην περίπτωση αυτή η σύζυγος ή η σύντροφος θα πρέπει να αιτηθεί ειδικής άδειας με την έκδοση δικαστικής απόφασης.

Έγγραφη συναίνεση απαιτείται και για την κρυοσυντήρηση γενετικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων. Αν πρόκειται για ζεύγος, απαιτείται η συναίνεση και των δύο συζύγων ή συντρόφων. Αν τα πρόσωπα είναι ανήλικα συναινούν και οι δύο γονείς, έστω και αν μόνον ο ένας έχει την επιμέλεια του ανηλίκου. Αν δεν υπάρχουν γονείς ή έχουν εκπέσει και οι δύο από τη γονική μέριμνα, η συναίνεση παρέχεται από τον επίτροπο, ύστερα από άδεια του εποπτικού συμβουλίου. Ο ανήλικος που έχει συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο έτος της ηλικίας του συναινεί και ο ίδιος στην κρυοσυντήρηση. Η συναίνεση δίδεται ύστερα από λεπτομερή ενημέρωση και οπωσδήποτε πριν από την έναρξη του κύκλου θεραπείας. Με το ίδιο έγγραφο, τα εν λόγω πρόσωπα οφείλουν να δηλώσουν για την τύχη του κρυοσυντηρημένου γενετικού υλικού, των ζυγωτών και των γονιμοποιημένων ωαρίων, εκτός αν πρόκειται για συντρόφους ή άγαμη γυναίκα, οπότε η εν λόγω δήλωση επιλογής γίνεται με ειδικό συμβολαιογραφικό έγγραφο.

• Σε γυναίκες ηλικίας κάτω των 35 ετών, επιτρέπεται να μεταφέρονται ένα ή δύο έμβρυα από δικά τους ωάρια.
• Σε γυναίκες ηλικίας άνω των 35 ετών και κάτω των 40, επιτρέπεται να μεταφέρονται δύο έμβρυα από δικά τους ωάρια στον πρώτο και τον δεύτερο κύκλο, και τρία στον τρίτο και κάθε επόμενο κύκλο.
• Σε γυναίκες ηλικίας 40 ετών επιτρέπεται να μεταφέρονται τρία έμβρυα από δικά τους ωάρια.
• Σε γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών επιτρέπεται να μεταφέρονται τέσσερα έμβρυα από τα δικά τους ωάρια.

Στην περίπτωση που τα έμβρυα προέρχονται από δωρεά ωαρίων, επιτρέπεται να μεταφέρονται μέχρι δύο έμβρυα.

Για τον αριθμό των εμβρύων που μεταφέρονται απαιτείται έγγραφη συναίνεση των υπό θεραπεία ζευγαριών, αφού προηγουμένως έχουν ενημερωθεί από την Μ.Ι.Υ.Α.

Για τις περιπτώσεις ενδομήτριας σπερματέγχυσης, οι οποίες συνοδεύονται από πρόκληση

πολλαπλής παραγωγής ωαρίων με εξωγενή χορήγηση ωορρηκτικών φαρμάκων σε γυναίκες ηλικίας κάτω των 35 ετών η Μ.Ι.Υ.Α. δεν επιτρέπεται να προχωρήσει σε ολοκλήρωση του κύκλου στην  περίπτωση που υπερηχογραφικά φαίνεται ότι το σύνολο των ώριμων ωοθυλακίων είναι  περισσότερα των τριών και η οιστραδιόλη αίματος την ημέρα της πρόκλησης ωορρηξίας υπερβαίνει  τα 800-900 pg/ml.

Σε γυναίκες ηλικίας 36-39 ετών που κάνουν την παραπάνω θεραπεία ο κύκλος δεν επιτρέπεται να ολοκληρώνεται όταν το σύνολο των ώριμων ωοθυλακίων είναι περισσότερα των πέντε και η οιστραδιόλη αίματος κατά την ημέρα της πρόκλησης ωορρηξίας υπερβαίνει τα 1200-1500 pg/ml.

Σε γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών η απόφαση για τη τύχη του κύκλου θεραπείας λαμβάνεται από την Μ.Ι.Υ.Α.

Η γυναίκα στις παραπάνω  περιπτώσεις ενημερώνεται για την πιθανότητα πολύδυμης κύησης και  τοκετού και τους περιγεννητικούς κινδύνους. Η φόρμα πληροφορημένης  συγκατάθεσης και τα αποδεικτικά έγγραφα της υπερηχογραφικής και ορμονικής κατάστασης των  ωοθηκών κατά την ημέρα πρόκλησης ωορρηξίας παραμένουν στον ιατρικό φάκελο της ασθενούς.

Ο βασικός κανόνας που ισχύει για τη διάθεση γαμετών και γονιμοποιημένων ωαρίων είναι ότι επιτρέπεται χωρίς  οποιοδήποτε αντάλλαγμα προς τον δότη. Ο σκοπός της δωρεάς είναι η υποβοήθηση στην απόκτηση τέκνου με μεθόδους Ι.Υ.Α. και διενεργείται με τη συναίνεση των δοτών.  Όταν οι δότριες είναι έγγαμες ή συζούν σε ελεύθερη ένωση απαιτείται και η έγγραφη συναίνεση του συζύγου ή συντρόφου. Η διάθεση γονιμοποιημένων ωαρίων πραγματοποιείται μόνο με πλεονάζοντα γονιμοποιημένα ωάρια, τα οποία έχουν δημιουργηθεί στο πλαίσιο θεραπευτικής αγωγής ενός ζεύγους και δεν προορίζονται για μελλοντική χρήση από τους ίδιους

Οι δότες πρέπει να είναι ενήλικες, δηλ. άνω των 18 ετών και να έχουν πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα. Άρα, δεν μπορεί να είναι δότης πρόσωπο που έχει τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση. Προκειμένου για διάθεση σπέρματος, ο δότης πρέπει να μην έχει συμπληρώσει το  τεσσαρακοστό έτος της ηλικίας του, ενώ προκειμένου για διάθεση ωαρίων η δότρια πρέπει να μην έχει συμπληρώσει το τριακοστό πέμπτο έτος της ηλικίας της. Τα ανωτέρω όρια ηλικίας μπορούν να αυξηθούν μέχρι την ηλικία των πενήντα και σαράντα ετών αντίστοιχα σε περίπτωση διάθεσης γονιμοποιημένων ωαρίων, ή όταν συντρέχει σπουδαίος λόγος, ύστερα από απόφαση της Αρχής ΙΥΑ. Οι δότες υποβάλλονται υποχρεωτικώς σε κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο, τον οποίο καθορίζει η Αρχή ΙΥΑ  με απόφασή της και δεν γίνονται δεκτοί αν πάσχουν από κληρονομικά, γενετικά ή μεταδοτικά νοσήματα. Η χρήση νωπού σπέρματος, που προέρχεται από τρίτο δότη, δεν επιτρέπεται.

Βασική αρχή της ΙΥΑ είναι η ανωνυμία του δότη. Ειδικότερα, ιατρικές πληροφορίες που αφορούν τον τρίτο δότη  φυλάσσονται με απόλυτη μυστικότητα και σε κωδικοποιημένη μορφή στην Τράπεζα Κρυοσυντήρησης και στο εθνικό αρχείο δοτών και ληπτών.

Η διάθεση ανακαλείται ελεύθερα αλλά  πριν από τη χρησιμοποίηση των γαμετών ή των γονιμοποιημένων ωαρίων. Στην περίπτωση αυτή, οι δότες υποχρεούνται να δηλώσουν εγγράφως εάν επιθυμούν οι γαμέτες ή τα γονιμοποιημένα ωάριά τους:

α. να χρησιμοποιηθούν από τους ίδιους, οπότε υποχρεούνται να καλύψουν τις σχετικές δαπάνες,

β. να διατεθούν για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς, ή

γ. να καταστραφούν.

Ναι, προβλέπεται η καταβολή των δαπανών που είναι απαραίτητες για τη λήψη και την κρυοσυντήρηση των γαμετών. Τέτοιες δαπάνες θεωρούνται οι ιατρικές, εργαστηριακές, φαρμακευτικές και νοσηλευτικές δαπάνες πριν, κατά και μετά τη λήψη των γαμετών. Επίσης, καλύπτονται  τα έξοδα της μετακίνησης και διαμονής του δότη, καθώς και  κάθε θετική ζημία του δότη εξαιτίας αποχής από την εργασία του, καθώς και οι αμοιβές για εξαρτημένη εργασία που ο υποψήφιος δότης στερήθηκε εξαιτίας της απουσίας του για την προετοιμασία και πραγματοποίηση της λήψης των γαμετών, καθώς και αποζημίωση για τη βιολογική καταπόνησή του. Σύμφωνα με Αποφάσεις της Αρχής ΙΥΑ, στη δότρια γαμετών το ύψος της αποζημίωσης εκτιμάται από τη μονάδα ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (Μ.Ι.Υ.Α.) και δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 1.000 Ευρώ. Το συνολικό ποσό για τις δαπάνες μετακίνησης και διαμονής της δότριας καθώς και της αποζημίωσης για τη βιολογική καταπόνησή της δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το ποσό των 1.200 Ευρώ. Το δε ύψος του καταβλητέου ποσού για τις δαπάνες μετακίνησης και διαμονής του δότη σπέρματος δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τα 200 ευρώ.

Η καταβολή των παραπάνω δαπανών, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι φαρμακευτικές, καθώς και των αποζημιώσεων γίνεται από τους λήπτες προς τους ιατρούς ή τους νόμιμους εκπροσώπους της Μονάδας Ι.Υ.Α. και εν συνεχεία δίδονται από αυτούς στους δότες, που αποτελούν και τους τελικούς αποδέκτες, επί τη βάσει αντίστοιχων αποδείξεων (παραστατικών), που εκδίδονται από τους ιατρούς ή νόμιμους εκπροσώπους, χωρίς οποιαδήποτε δική τους φορολογική υποχρέωση.

Η υποβολή στις μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής προσώπων οροθετικών για τον ιό της ανθρώπινης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας επιτρέπεται  όταν ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού στο παιδί που θα γεννηθεί δεν είναι τόσο σημαντικός, ώστε να δικαιολογείται η άρνηση παροχής της απαιτούμενης άδειας. Η άδεια για την υποβολή στις μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής προσώπων οροθετικών για τον ιό της ανθρώπινης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας απαιτείται σε κάθε περίπτωση, είτε δηλαδή υφίσταται είτε όχι φυσική αδυναμία για απόκτηση τέκνων.  Η άδεια χορηγείται για ενδομήτρια σπερματέγχυση ή για εξωσωματική γονιμοποίηση, ισχύει για όλες τις προσπάθειες υποβοήθησης  ακόμη και για το εξωτερικό.  Η υποβολή οροθετικών προσώπων σε πρόγραμμα ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι επιτρεπτή, εφόσον ακολουθούν την ενδεδειγμένη θεραπεία (HAART) και πληρούνται ειδικές προϋποθέσεις ενώ η εφαρμογή αυτών των μεθόδων διενεργείται υποχρεωτικά μόνο σε ειδικό εργαστήριο, προορισμένο αποκλειστικά για την υποβολή σε ΙΥΑ  οροθετικών προσώπων.