ΟΔΗΓΙΑ ΤΗΣ ΕΑΙΥΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΥΧΗ (ΙΔΙΩΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ) ΤΟΥ
ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
Αθήνα, 8 Οκτωβρίου 2021
Η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 6 του Ν. 3305/2005 χορηγεί άδεια για διατήρηση ή χρησιμοποίηση για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς ή καταστροφής του γεννητικού υλικού, των ζυγωτών και των γονιμοποιημένων ωαρίων, σύμφωνα με τους όρους του άρθρου 1459 Α.Κ, κατόπιν αιτήσεως της Μονάδας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής / Τράπεζας Κρυοσυντήρησης.
Ακολουθεί οδηγία της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής σχετικά με την τύχη (και ιδίως την καταστροφή) του γεννητικού υλικού γίνεται διάκριση των επιμέρους περιπτώσεων, στις οποίες μπορεί να ανακύψουν ζητήματα ως προς την τύχη και ιδίως την καταστροφή του γεννητικού υλικού και διευκρινίζεται η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί ανάλογα με την εκάστοτε περίπτωση.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΕΠΟΠΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ E.A.I.Y.A.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΡΑΧΝΗΣ
ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΚΠΑ
ΟΔΗΓΙΑ ΤΗΣ ΕΑΙΥΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΥΧΗ (ΙΔΙΩΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ) ΤΟΥ
ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
I. Εισαγωγικά
Στην παρούσα επικαιροποιημένη οδηγία της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής σχετικά με την τύχη (και ιδίως την καταστροφή) του γεννητικού υλικού γίνεται διάκριση των επιμέρους περιπτώσεων, στις οποίες μπορεί να ανακύψουν ζητήματα ως προς την τύχη και ιδίως την καταστροφή του γεννητικού υλικού και διευκρινίζεται η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί ανάλογα με την εκάστοτε περίπτωση.
ΙΙ. Περιπτώσεις, στις οποίες απαιτείται η άδεια της Αρχής
Α. Έλλειψη δήλωσης των ενδιαφερομένων για την τύχη του γεννητικού τους υλικού: Αν δεν υπάρχει η δήλωση των ενδιαφερόμενων προσώπων, σύμφωνα με τα άρθρα 1459 § 2 ΑΚ και 7 § 7 του ν. 3305/2005 το γεννητικό υλικό διατηρείται ή χρησιμοποιείται για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς ή καταστρέφεται, ύστερα από απόφαση της Αρχής, μετά από αίτηση της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης ή της Μονάδας.
Η αίτηση προς την Αρχή πρέπει να φέρει τον αντίστοιχο τίτλο (ΑΙΤΗΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ή ΧΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ ή ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΧΗ ΤΟΥ) και να περιλαμβάνει:
1) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης του γεννητικού υλικού
2) το είδος του γεννητικού υλικού και την προέλευσή του, ήτοι αν είναι από δότη/δότρια ή από υποβοηθούμενα πρόσωπα
3) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων που χρησιμοποιεί η Μονάδα/Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Στην περίπτωση που η ΜΙΥΑ/ΤΚ δεν χρησιμοποιεί κωδικούς η αίτηση θα πρέπει να αναφέρει τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό.
4)δήλωση της Μονάδας/ΤΚ ότι τα πρόσωπα δεν είχαν υπογράψει δήλωση για την τύχη του υλικού πριν από την έναρξη της διαδικασίας ΙΥΑ
5) το στοιχείο, από το οποίο προκύπτει ότι το υλικό κατέστη πλεονάζον
Β. Μεταγενέστερη διαφωνία ως προς την τύχη του γεννητικού υλικού:
Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) με τον ανάλογο τίτλο (λ.χ. ΑΙΤΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΥΛΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΗΣ ΔΙΑΦΩΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΧΗ ΤΟΥ).
Η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει:
1) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης του γεννητικού υλικού
2) το είδος του γεννητικού υλικού και την προέλευσή του, ήτοι αν είναι από δότη/δότρια ή από τα υποβοηθούμενα πρόσωπα
3) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων που χρησιμοποιεί η Μονάδα/Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Στην περίπτωση που η ΜΙΥΑ/ΤΚ δεν χρησιμοποιεί κωδικούς στην αίτηση πρέπει να περιλαμβάνονται τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό.
4) το στοιχείο, από το οποίο προκύπτει ότι το υλικό κατέστη πλεονάζον
5) γραπτή δήλωση του ενός μέρους ότι δεν συμφωνεί πλέον με το περιεχόμενο της κοινής δήλωσης τύχης του υλικού.
Γ. Διαζύγιο / ακύρωση γάμου:
Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) με τον ανάλογο τίτλο (λ.χ. ΑΙΤΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΥΛΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΔΙΑΖΥΓΙΟΥ).
Η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει:
1) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης του γεννητικού υλικού
2) το είδος του γεννητικού υλικού και την προέλευσή του, ήτοι αν είναι από δότη/δότρια ή από τα υποβοηθούμενα πρόσωπα
3) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων που χρησιμοποιεί η Μονάδα/Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Στην περίπτωση που η ΜΙΥΑ/ΤΚ δεν χρησιμοποιεί κωδικούς στην αίτηση πρέπει να περιλαμβάνονται τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό.
4) αμετάκλητη δικαστική απόφαση διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή, επί συναινετικού διαζυγίου, αντίγραφο ληξιαρχικής πράξης από την οποία προκύπτει ότι κατατέθηκε στο Ληξιαρχείο η συμβολαιογραφική πράξη λύσης του γάμου.
Δ. Λύση / ακύρωση συμφώνου συμβίωσης:
Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) με τον ανάλογο τίτλο (λ.χ. ΑΙΤΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΥΛΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΛΥΣΗΣ ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ).
Η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει:
1) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης του γεννητικού υλικού
2) το είδος του γεννητικού υλικού και την προέλευσή του, ήτοι αν είναι από δότη/δότρια ή από τα υποβοηθούμενα πρόσωπα
3) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων που χρησιμοποιεί η Μονάδα/Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Στην περίπτωση που η ΜΙΥΑ/ΤΚ δεν χρησιμοποιεί κωδικούς η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό
4) αντίγραφο ληξιαρχικής καταχώρισης της λύσης του συμφώνου ή αμετάκλητη δικαστική απόφαση ακύρωσης του συμφώνου.
Ε. Διάσταση / λήξη της ελεύθερης ένωσης:
Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) με τον ανάλογο τίτλο (λ.χ. ΑΙΤΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΥΛΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ ΣΥΖΥΓΩΝ) .
Η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει:
1) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης του γεννητικού υλικού
2) το είδος του γεννητικού υλικού και την προέλευσή του, ήτοι αν είναι από δότη/δότρια ή από τα υποβοηθούμενα πρόσωπα
3) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων που χρησιμοποιεί η Μονάδα/Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Στην περίπτωση που η ΜΙΥΑ/ΤΚ δεν χρησιμοποιεί κωδικούς η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό.
4) κοινή υπεύθυνη δήλωση των συζύγων/ συντρόφων με σύμφωνο ότι βρίσκονται σε διάσταση ή των συντρόφων χωρίς σύμφωνο ότι έχει λήξει η ελεύθερη ένωσή τους. Αν μόνο ο ένας το δηλώνει, δεν είναι αρκετό. Αν θέλει να ματαιώσει τη διαδικασία και να καταστήσει το υλικό πλεονάζον, μπορεί απλώς να ανακαλέσει τη συναίνεσή του.
ΣΤ. Θάνατος:
Αίτημα καταστροφής (ή διατήρησης ή χρήσης για ερευνητικούς σκοπούς) λόγω θανάτου.
Η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει:
1) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης του γεννητικού υλικού
2) το είδος του γεννητικού υλικού και την προέλευσή του, ήτοι αν είναι από δότη/δότρια ή από τα υποβοηθούμενα πρόσωπα
3) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων που χρησιμοποιεί η Μονάδα/Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Στην περίπτωση που η ΜΙΥΑ/ΤΚ δεν χρησιμοποιεί κωδικούς η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό.
4) ληξιαρχική πράξη θανάτου
5) πιστοποιητικό μη δημοσίευσης διαθήκης ή πράξη δημοσίευσης της διαθήκης, στην οποία δεν θα πρέπει να περιλαμβάνεται συναίνεση για μεταθανάτια γονιμοποίηση.
Ζ. Μη παράταση κρυοσυντήρησης:
Περαιτέρω, το υλικό καθίσταται πλεονάζον μεταξύ άλλων και όταν τα πρόσωπα δεν επιθυμούν την παράταση της κρυοσυντήρησης.
Ειδικά για το ζήτημα αυτό πρέπει να επισημανθούν τα εξής:
Ο ν. 3305/2005 στο τελευταίο εδάφιο της τρίτης παραγράφου του άρθρου 7, όπως ισχύει μετά τον ν. 4737/2020, προβλέπει ότι η διάρκεια της κρυοσυντήρησης μπορεί να παραταθεί με έγγραφη αίτηση των δικαιουμένων με ανώτατο όριο παράτασης τα είκοσι (20) έτη, επομένως η συνολική διάρκεια της κρυοσυντήρησης μπορεί πλέον να ανέρχεται στα 25 έτη. Ειδικά δε στην περίπτωση σπέρματος και ορχικού ιστού που έχει κατατεθεί από τρίτο δότη η συνολική διάρκεια της κρυοσυντήρησης μπορεί να ανέρχεται στα 30 έτη.
Την παράταση μπορεί να ζητήσει (με απλό ιδιωτικό έγγραφο) το πρόσωπο που καταθέτει το υλικό. Με την αίτηση αυτή η διάρκεια της κρυοσυντήρησης μπορεί να παρατείνεται για πέντε (5) έτη κάθε φορά. Αν πρόκειται για ζευγάρι, απαιτείται αίτηση και των δύο συντρόφων, διότι διαφορετικά, αν ο ένας δεν αιτηθεί την παράταση, άρα και τη συνέχιση της ΙΥΑ, θεωρείται ότι ανακαλεί τη συναίνεσή του, οπότε το υλικό καθίσταται πλεονάζον.
Επειδή συνήθως τα υποβοηθούμενα πρόσωπα δεν αναλαμβάνουν τα ίδια την πρωτοβουλία για την παράταση της κρυοσυντήρησης, η ΜΙΥΑ/ΤΚ οφείλει να ειδοποιεί τα πρόσωπα για την επικείμενη λήξη του χρόνου κρυοσυντήρησης και τη δυνατότητα υποβολής αιτήματος παράτασης ή δήλωσης μη παράτασης. Αυτή η ειδοποίηση πρέπει να γίνεται σε εύλογο χρόνο πριν τη λήξη της διάρκειας κρυοσυντήρησης, π.χ. 3 μήνες, με μήνυμα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας ή με συστημένη επιστολή.
Μετά από την ειδοποίηση της ΜΙΥΑ/ΤΚ, υπάρχουν τρία ενδεχόμενα:
1) Να απαντήσουν οι ενδιαφερόμενοι θετικά για την παράταση της κρυοσυντήρησης, δηλαδή να υποβάλουν την προβλεπόμενη έγγραφη αίτηση, οπότε η Μονάδα/ ΤΚ θα τους ενημερώσει για ενδεχόμενους νέους όρους (π.χ. ως προς το κόστος) και θα αποδεχθεί την αίτηση.
2) Να απαντήσουν οι ενδιαφερόμενοι ότι δεν επιθυμούν την παράταση της κρυοσυντήρησης. Και η απάντηση αυτή θα πρέπει να είναι έγγραφη. Στην περίπτωση αυτή, υπάρχουν δυο υποεκδοχές:
2α) Οι ενδιαφερόμενοι να έχουν υπογράψει δήλωση τύχης γεννητικού υλικού, οπότε το υλικό ακολουθεί όσα προβλέπονται στη δήλωση (βλ. παραπάνω).
2β) Οι ενδιαφερόμενοι να μην έχουν υπογράψει δήλωση τύχης γεννητικού υλικού, οπότε εφαρμόζεται η § 7 του άρθρου 7 ν. 3305/2005, δηλαδή οι ζυγώτες και τα γονιμοποιημένα ωάρια διατηρούνται ή χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς ή καταστρέφονται ύστερα από απόφαση της Αρχής, κατόπιν αιτήσεως της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης (βλ. παραπάνω περίπτωση Α).
3)Να μην υπάρχει επικοινωνία ή να μην ανευρίσκονται τα δικαιούμενα πρόσωπα, οπότε κατά τον νόμο και πάλι εφαρμόζεται η § 7 του άρθρου 7 ν. 3305/2005. Ζητούμενο είναι να πιστοποιηθεί η αδυναμία ανεύρεσης ή επικοινωνίας. Στο θέμα αυτό η οδηγία της Αρχής είναι η ακόλουθη: Τα πρόσωπα που υποβάλλονται σε ΙΥΑ πρέπει να δηλώνουν τα στοιχεία ηλεκτρονικής και ταχυδρομικής επικοινωνίας τους κατά την υπογραφή της γενικής συναίνεσης για την υποβολή σε μεθόδους ΙΥΑ και να αναλαμβάνουν την υποχρέωση επίσηνα γνωστοποιούν στη Μονάδα κάθε μεταβολή. Μετά την πρώτη ειδοποίηση για τη λήξη του χρόνου κρυοσυντήρησης (κατά τα ανωτέρω) και εφόσον δεν υπάρξει επικοινωνία, η Μονάδα θα πρέπει να αποστείλει τρία (3) τουλάχιστον μηνύματα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας με απόσταση τουλάχιστον πέντε (5) ημερών μεταξύ της κάθε αποστολής και σε περίπτωση μη απάντησης μία (1) συστημένη επιστολή. Αν δεν έχει δηλωθεί διεύθυνση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, θα πρέπει να σταλούν δύο (2) συστημένες επιστολές. Η τελευταία ειδοποίηση πρέπει να γίνει αμέσως μετά τη λήξη του χρόνου κρυοσυντήρησης και πριν την υποβολή του αιτήματος για την περαιτέρω τύχη του υλικού στην Αρχή. Εφόσον γίνουν τα ανωτέρω και δεν έχει υπάρξει ανταπόκριση, η Μονάδα/ΤΚ υποβάλλει αίτημα για την περαιτέρω τύχη του υλικού.
Για τη διατήρηση ή χρήση για ερευνητικούς σκοπούς ή την καταστροφή του γεννητικού υλικού υποβάλλεται, αντίστοιχα, αίτηση με τίτλο «ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΛΟΓΩ ΜΗ ΠΑΡΑΤΑΣΗΣ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ» ή «ΧΡΗΣΗ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ ΛΟΓΩ ΜΗ ΠΑΡΑΤΑΣΗΣ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ» ή «ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΛΟΓΩ ΜΗ ΠΑΡΑΤΑΣΗΣ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ», ανάλογα με το ποια από τις τρεις περιπτώσεις αφορά.
Η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει:
1) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης του γεννητικού υλικού
2) το είδος του γεννητικού υλικού και την προέλευσή του, ήτοι αν είναι από δότη/δότρια ή από υποβοηθούμενα πρόσωπα
3) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων που χρησιμοποιεί η Μονάδα/Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Στην περίπτωση που η ΜΙΥΑ/ΤΚ δεν χρησιμοποιεί κωδικούς η αίτηση θα πρέπει να περιλαμβάνει τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό.
Σε αυτή επισυνάπτονται τα αποδεικτικά αποστολής των μηνυμάτων ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και συστημένων επιστολών.
Ειδικά στην περίπτωση αίτησης για χρήση για ερευνητικούς σκοπούς η ΜΙΥΑ/ΤΚ οφείλει να τηρήσει και τα προβλεπόμενα στα άρθρα 11 και 12 ν. 3305/2005.
Η. Συμπλήρωση ανώτατου χρόνου κρυοσυντήρησης:
Περαιτέρω, εφόσον έχει συμπληρωθεί η ανώτατη χρονική διάρκεια κρυοσυντήρησης μετά από πολλαπλές παρατάσεις, οι επιλογές σύμφωνα με το άρθρο 7 § 4 είναι είτε η χρήση για ερευνητικούς σκοπούς είτε η καταστροφή του.
Επομένως, με την παρέλευση των ανώτατων χρονικών ορίων κρυοσυντήρησης κατά το άρθρο 7 § 3 του ν. 3305/2005, η ΜΙΥΑ/ΤΚ υποβάλλει σύμφωνα με το άρθρο 7 § 4 του ν. 3305/2005 αίτημα στην Αρχή για τη χρήση του γεννητικού υλικού για ερευνητικούς σκοπούς ή την καταστροφή του με τίτλο «ΧΡΗΣΗ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ ΛΟΓΩ ΠΑΡΕΛΕΥΣΗΣ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΧΡΟΝΙΚΟΥ ΟΡΙΟΥ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ» ή «ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΛΟΓΩ ΠΑΡΕΛΕΥΣΗΣ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΧΡΟΝΙΚΟΥ ΟΡΙΟΥ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ».
Στην αίτηση πρέπει να αναφέρεται:
1) η ημερομηνία κρυοσυντήρησης του γεννητικού υλικού
2) το είδος του γεννητικού υλικού και η προέλευσή του, ήτοι αν είναι από δότη/δότρια ή από υποβοηθούμενα πρόσωπα
3) ο κωδικός του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων που χρησιμοποιεί η Μονάδα/Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Στην περίπτωση που η ΜΙΥΑ/ΤΚ δεν χρησιμοποιεί κωδικούς στην αίτηση θα αναφέρονται τα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό.
Ειδικά στην περίπτωση αίτησης για χρήση για ερευνητικούς σκοπούς η η ΜΙΥΑ/ΤΚ οφείλει να τηρήσει και τα προβλεπόμενα στα άρθρα 11 και 12 ν. 3305/2005.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Όταν το υλικό έχει κρυοσυντηρηθεί για μελλοντική προσωπική χρήση στο πλαίσιο εφαρμογής μεθόδων Ι.Υ.Α. για λόγους υγείας (κακοήθειες κ.λπ.), η Μονάδα οφείλει να το επισημαίνει αυτό ειδικά στο αίτημά της προς την Αρχή.
Θ. Υλικό για το οποίο δεν καταβάλλεται το αντίτιμο της κρυοσυντήρησης:
Τέλος, πέραν των περιπτώσεων που προβλέπονται ρητά στον νόμο σύμφωνα με προγενέστερη απόφαση της Αρχής, η ΜΙΥΑ/ΤΚ δύναται, στην περίπτωση που δεν της καταβάλλεται το οφειλόμενο αντίτιμο για την κρυοσυντήρηση του γεννητικού υλικού, να αιτηθεί άδεια καταστροφής του υλικού από την Αρχή.
Η οδηγία της Αρχής είναι η εξής: 1) Στη συναίνεση για την κρυοσυντήρηση ή σε κάποιο άλλο έγγραφο οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να δηλώνουν ότι α) αποδέχονται την καταβολή x αντιτίμου ετησίως (ή ανά 6μηνο κ.λ.π.) για την κρυοσυντήρηση, το οποίο θα καταβάλλεται σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο β) αποδέχονται ότι αν δεν καταβληθεί το αντίτιμο η Μονάδα δεν έχει υποχρέωση περαιτέρω διατήρησης του υλικού και θα το καταστρέψει.
Αν δεν υπάρχει τέτοια δήλωση των ενδιαφερομένων, είναι δυνατό η Αρχή, συνεκτιμώντας και τις λοιπές περιστάσεις, να μην επιτρέψει την καταστροφή του υλικού.
2) Για να διαπιστωθεί η μη καταβολή του αντιτίμου για την κρυοσυντήρηση του γεννητικού υλικού, η ΜΙΥΑ/ΤΚ θα πρέπει να στείλει δύο (2) τουλάχιστον μηνύματα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας με απόσταση τουλάχιστον δέκα (10) ημερών μεταξύ της κάθε αποστολής και στη συνέχεια μια εξώδικη δήλωση – πρόσκληση, στην οποία θα καλούνται οι ενδιαφερόμενοι σε καταβολή των οφειλομένων εντός ορισμένης προθεσμίας.
Στην περίπτωση που δεν υπάρξει ανταπόκριση από τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα, η ΜΙΥΑ/ΤΚ μπορεί να ζητήσει την καταστροφή του υλικού, υποβάλλοντας αίτημα καταστροφής με τίτλο «ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΛΟΓΩ ΜΗ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ ΑΝΤΙΤΙΜΟΥ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ».
Η αίτηση θα πρέπει να περιλαμβάνει:
1) την ημερομηνία κρυοσυντήρησης του γεννητικού υλικού
2) το είδος του γεννητικού υλικού και την προέλευσή του, ήτοι αν είναι από δότη/δότρια ή από τα υποβοηθούμενα πρόσωπα
3) τον κωδικό του υλικού ή του/των υποβοηθούμενων προσώπων που χρησιμοποιεί η Μονάδα/Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Στην περίπτωση που η ΜΙΥΑ/ΤΚ δεν χρησιμοποιεί
κωδικούς η αίτηση θα πρέπει να περιλαμβάνειτα αρχικά του ονόματος και του επωνύμου και της ημερομηνίας γέννησης των υποβοηθούμενων προσώπων που αφορά το υλικό.
4)Στην αίτηση επισυνάπτονται α) Η συναίνεση των ενδιαφερομένων στην κρυοσυντήρηση ή άλλο έγγραφο από το οποίο προκύπτει ότι αποδέχθηκαν την καταβολή αντιτίμου για την κρυοσυντήρηση, καταβαλλόμενο σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο και ότι αν δεν καταβληθεί το αντίτιμο η Μονάδα δεν έχει υποχρέωση περαιτέρω διατήρησης του υλικού και θα το καταστρέψει β) τα αποδεικτικά αποστολής των μηνυμάτων ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και η εξώδικη δήλωση – πρόσκληση, με την οποία θα καλούνται οι ενδιαφερόμενοι σε καταβολή εντός ορισμένης προθεσμίας, μαζί με τη σχετική έκθεση επίδοσης.
v ΠΡΟΣΟΧΗ: Στην περίπτωση αίτησης για χρήση γεννητικού υλικού για ερευνητικούς σκοπούς η ΜΙΥΑ/ΤΚ οφείλει να τηρήσει και τα προβλεπόμενα στα άρθρα 11 και 12 ν. 3305/2005.
ΙΙΙ. Κρίσιμες διατάξεις
Τα σχετικά ζητήματα ρυθμίζονται από τις διατάξεις των άρθρων 1459 ΑΚ και 7 του ν. 3305/2005, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή του από τον ν. 4737/2020.
Στο άρθρο 1459 ΑΚ, που εισήχθη με τον ν. 3089/2002, προβλέπεται ότι:
Τα πρόσωπα που προσφεύγουν σε τεχνητή γονιμοποίηση αποφασίζουν με κοινή έγγραφη δήλωσή τους προς τον ιατρό ή τον υπεύθυνο του ιατρικού κέντρου, που γίνεται πριν από την έναρξη της σχετικής διαδικασίας, ότι οι κρυοσυντηρημένοι γαμέτες και τα κρυοσυντηρημένα γονιμοποιημένα ωάρια που δε θα τους χρειασθούν για να τεκνοποιήσουν:
α) θα διατεθούν χωρίς αντάλλαγμα, κατά προτεραιότητα σε άλλα πρόσωπα, που θα επιλέξει ο ιατρός ή το ιατρικό κέντρο,
β) θα χρησιμοποιηθούν χωρίς αντάλλαγμα για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς,
γ) θα καταστραφούν.
Αν δεν υπάρχει κοινή δήλωση των ενδιαφερόμενων προσώπων, οι γαμέτες και τα γονιμοποιημένα ωάρια διατηρούνται για χρονικό διάστημα πέντε ετών από τη λήψη ή τη δημιουργία τους και μετά την πάροδο του χρόνου αυτού είτε χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς είτε καταστρέφονται.
Το δε άρθρο 7 του ν. 3305/2005 ορίζει τα εξής:
“Άρθρο 7
Κρυοσυντήρηση
1. Η Κρυοσυντήρηση γεννητικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων εφαρμόζεται για τη διαφύλαξη και τη μελλοντική χρήση τους σε μεθόδους Ι.Υ.Α. ή για ερευνητικούς και θεραπευτικούς σκοπούς.
2. Η κατάψυξη και η φύλαξη του γεννητικού υλικού, των ζυγωτών και των γονιμοποιημένων ωαρίων γίνεται σε κατάλληλα οργανωμένες Τράπεζες Κρυοσυντήρησης, όπως προβλέπεται στο άρθρο 18.
3. Η διάρκεια της κρυοσυντήρησης καθορίζεται ως εξής:
α. Σπέρμα και ορχικός ιστός: αν το σπέρμα έχει κατατεθεί από τρίτο δότη, μέχρι δέκα (10) έτη, ενώ αν το σπέρμα ή ο ορχικός ιστός έχει κατατεθεί μόνο για μελλοντική προσωπική χρήση στο πλαίσιο εφαρμογής μεθόδων Ι.Υ.Α., μέχρι πέντε (5) έτη.
β. Ωάρια και ωοθηκικός ιστός: πέντε (5) έτη.
γ. Ζυγώτες και γονιμοποιημένα ωάρια: πέντε (5) έτη.
Στις ανωτέρω περιπτώσεις, η διάρκεια της κρυοσυντήρησης μπορεί να παρατείνεται για πέντε (5) έτη κάθε φορά με έγγραφη αίτηση των δικαιούμενων, σύμφωνα με την παρ. 6, και ανώτατο όριο παράτασης τα είκοσι (20) έτη.».
4. Μετά την πάροδο των παραπάνω προθεσμιών το γεννητικό υλικό, οι ζυγώτες και τα γονιμοποιημένα ωάρια που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί είτε διατίθενται για ερευνητικούς και θεραπευτικούς σκοπούς είτε καταστρέφονται με απόφαση της Αρχής, κατόπιν αιτήσεως της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης.
5. Η δημιουργία ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων στο πλαίσιο νέου κύκλου θεραπείας δεν επιτρέπεται προ της εξαντλήσεως των υπαρχόντων κρυοσυντηρημένων, εφόσον ο αριθμός τους είναι επαρκής.
6. Η Κρυοσυντήρηση γεννητικού υλικού, ζυγωτών και γονιμοποιημένων ωαρίων πραγματοποιείται κατόπιν έγγραφης συναίνεσης των προσώπων που τα καταθέτουν, σύμφωνα με το άρθρο 1456 Α.Κ.. Αν πρόκειται για ζεύγος, απαιτείται η συναίνεση και των δύο συζύγων ή συντρόφων. Αν τα πρόσωπα είναι ανήλικα συναινούν και οι δύο γονείς, έστω και αν μόνον ο ένας έχει την επιμέλεια του ανηλίκου. Αν δεν υπάρχουν γονείς ή έχουν εκπέσει και οι δύο από τη γονική μέριμνα, η συναίνεση παρέχεται από τον επίτροπο, ύστερα από άδεια του εποπτικού συμβουλίου. Ο ανήλικος που έχει συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο έτος της ηλικίας του συναινεί και ο ίδιος στην Κρυοσυντήρηση. Η συναίνεση δίδεται ύστερα από λεπτομερή ενημέρωση σύμφωνα με το άρθρο 5 και οπωσδήποτε πριν από την έναρξη του κύκλου θεραπείας. Με το ίδιο έγγραφο, τα εν λόγω πρόσωπα οφείλουν να δηλώσουν για την τύχη του κρυοσυντηρημένου γεννητικού υλικού, των ζυγωτών και των γονιμοποιημένων ωαρίων κατ εφαρμογή του άρθρου 1459 Α.Κ., εκτός αν πρόκειται για συντρόφους ή άγαμη γυναίκα, οπότε η εν λόγω δήλωση επιλογής γίνεται με ειδικό έγγραφο.
7. Εάν δεν υπάρχει η παραπάνω κοινή δήλωση, καθώς και σε περίπτωση διαφωνίας ως προς τη χρησιμοποίησή τους, διαζυγίου, ακύρωσης του γάμου, διάστασης, λήξης της ελεύθερης ένωσης ή θανάτου με την επιφύλαξη του άρθρου 1457 Α.Κ., το γεννητικό υλικό, οι ζυγώτες και τα γονιμοποιημένα ωάρια διατηρούνται ή χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς ή καταστρέφονται, σύμφωνα με τους όρους του άρθρου 1459 Α.Κ. ύστερα από απόφαση της Αρχής, κατόπιν αιτήσεως της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης.
Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι:
Τα πρόσωπα που προσφεύγουν σε τεχνητή γονιμοποίηση αποφασίζουν σύμφωνα με τα άρθρα 1459 ΑΚ και 7 § 6 εδ. στ’ με (κοινή) έγγραφη δήλωσή τους (με ιδιωτικό έγγραφο) προς τον ιατρό ή τον υπεύθυνο του ιατρικού κέντρου, που γίνεται πριν από την έναρξη της σχετικής διαδικασίας, για την τύχη του γεννητικού υλικού, το οποίο δεν θα τους χρειαστεί για τεκνοποιία (πλεονάζον υλικό). Οι επιλογές είναι κατά την ΑΚ 1459 η διάθεση του γεννητικού υλικού σε τρίτους χωρίς αντάλλαγμα, η χρησιμοποίησή του χωρίς αντάλλαγμα για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς και η καταστροφή του.
Όταν το υλικό καταστεί πλεονάζον, δηλαδή όταν είναι σαφές ότι αυτός που το κρυοσυντήρησε δεν πρόκειται να το χρησιμοποιήσει, ενεργοποιείται η (κοινή) δήλωση και, αν αυτή προβλέπει καταστροφή, δεν χρειάζεται επιπλέον η άδεια της Αρχής.
Επισημαίνεται ότι η ρύθμιση του νόμου είναι υποχρεωτική και όσες ΜΙΥΑ δεν ζητούν τέτοια δήλωση από τα υποβοηθούμενα πρόσωπα υπέχουν ευθύνη. Ο νόμος, πάντως, προβλέπει για
την τύχη του πλεονάζοντος γεννητικού υλικού, όταν κατά παράβαση του νόμου, δεν έχει ληφθεί η απαιτούμενη δήλωση (Βλ. σχετικά παρακάτω περίπτωση Α.)
Το γεννητικό υλικό καθίσταται «πλεονάζον»:
1. όταν τα πρόσωπα έχουν δηλώσει ότι δεν επιθυμούν την παράταση της κρυοσυντήρησης
2. όταν τα πρόσωπα ανακαλούν τη συναίνεσή τους στην ΙΥΑ
3. όταν προκύπτει ότι τα πρόσωπα δεν επιθυμούν πλέον τη συνέχιση της διαδικασίας (λ.χ. μέσω της μη υποβολής αίτησης παράτασης από τον έναν από τους συντρόφους ή συζύγους).
Εφόσον υπάρχει η κατά τα ανωτέρω δήλωση για την τύχη του γεννητικού υλικού, το πλεονάζον υλικό ακολουθεί την τύχη του, όπως καθορίζεται στη δήλωση, χωρίς να απαιτείται άδεια της Αρχής.
Ειδικώς για τη χρήση του υλικού για ερευνητικούς σκοπούς η ΜΙΥΑ οφείλει, ωστόσο, να αιτηθεί την άδεια της Αρχής σύμφωνα με τα άρθρα 11 και 12 ν. 3305/2005 και να τηρήσει τους όρους αυτών των σχετικά με την έρευνα άρθρων.
